استاد ارشد انجمن | درباره سیدحسین میرخانی که امروز ۴۳ سال از درگذشت او می‌گذرد

به گزارش شهرآرانیوز؛ شیوه میرزامحمدرضا کلهر، خوش‌نویس بنام عصر قاجار، امروز شیوه غالب در نستعلیق‌نویسی است، اما صدوخرده‌ای سال پیش هیچ‌کس چنین وضعی را متصور نبود، به‌ویژه ازآن‌رو که میرزا -بنا بر بلندهمتی و آزادمنشی معهود- چندان پی عرضه آثار و نشر شیوه خویش نمی‌رفت.

بااین‌همه، کار مجدانه کلهر در صنعت نشر و کتابت نشریات -خواه‌ناخواه- موجب رواج و روایی روش او شد. از این گذشته، میرزا شاگردان خوبی تربیت کرد که راهی را که استاد در آن گام نهاده بود، در پیش گرفتند و با جان و دل پیمودند. از این جمله، یکی سیدمرتضی برغانی بود. 

برغانی که شیوه کلهر را به‌خوبی فراگرفته بود، آن را به دو پسر خویش نیز آموخت: سیدحسین و سیدحسن که نام خانوادگی «میرخانی» را برای خویش برگزیدند و به‌اتفاق چند تن دیگر، سال۱۳۲۹، «کلاس‌های آزاد خوش‌نویسی» را راه انداختند و مقدمات شکل‌گیری نهادی را که امروز به نام «انجمن خوش‌نویسان ایران» می‌شناسیم، فراهم آوردند. بنیان‌گذاری این نهاد در ۱۹‌شهریورماه۱۳۴۶ بود که باعث گسترش نظام‌مند و تثبیت شیوه کلهر در نستعلیق‌نویسی شد.

جلودار آموزش نظام‌مند خوش‌نویسی

چنان‌که آمد، سیدحسین میرخانی (۱۲۸۶ تا ۱۱‌خردادماه۱۳۶۱) نقشی اساسی در تأسیس «انجمن خوش‌نویسان ایران» داشت. او که از خردسالی نزد پدر خویش مشق می‌کرد، از یازده‌سالگی به کتابت مشغول شد و تا پایان حیات خویش به این کار ادامه داد.

سیدحسین، بعدها، کمانچه‌نوازی را نیز در محضر استادان فن، امثال باقرخان رامشگر و حسین‌خان اسماعیل‌زاده و رضا محجوبی، به‌خوبی فراگرفت و در این هنر نیز به مراتب بالایی رسید (اگرچه پس از کتابت قرآن آن را کنار گذاشت). به‌هرحال، او بنا بر توانایی خود در خوش‌نویسی و البته مدیریت، از آغاز کار «کلاس‌های آزاد خوش‌نویسی» تا سال۱۳۵۶، یعنی دهمین سال فعالیت «انجمن خوش‌نویسان ایران»، سردمدار آموزش رسمی این فن بود؛ ازهمین‌روی است که سیدحسین را «استاد ارشد انجمن» خوانده‌اند.

در این سال، ضعف بینایی بر او چیره شد و مجبورش کرد که از کار حرفه‌ای کناره بگیرد. بااین‌همه، سیدحسین آثار ارزنده‌ای از خویش برجای گذاشت و شاگردان بسیاری تربیت کرد؛ از بین آثار او، کتابت «موش و گربه» (اثر عبید زاکانی) و از میان شاگردان او، غلامحسین امیرخانی (مدیر کنونی انجمن) را می‌توان نام برد.

در ادامه حتما بخوانید یادی از محمدعلی عطار هروی، خوش‌نویس افغانستانی | خطش بوی عطر می‌داد

جان مشتاق

سیدحسین میرخانی به مشهد نیز آمده و در اینجا هم کار‌های ارزشمندی انجام داده است. مهم‌ترینِ این فعالیت‌ها آموختن خوش‌نویسی به هنرجویان علاقه‌مند بوده است. او که در‌پی خواهش مشتاقان برای آموختن خوش‌نویسی به شهر‌های مختلف سفر می‌کرده، چند‌سالی هم به مشهد آمدوشد داشته است. مصطفی مهدی‌زاده، استاد فقید انجمن مشهد که برخی از آثارش را در حرم مطهر رضوی می‌توان دید، در زمره شاگردان او بوده است.

سیدحسین، در مشهد، علاوه بر کار تعلیم و تربیت هنرجویان، به خلق چند اثر هم پرداخته است که ازجمله آنها می‌شود به مثنوی حاج‌محمدکریم‌خان کرمانی اشاره کرد. سال۱۳۸۶ نیز هم‌زمان با صدمین سال تولد سیدحسین میرخانی، «مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس» (با همکاری «مؤسسه پژوهش‌های هنری آوای قلم») دومین قرآنی را که او کتابت کرده بود در صورتی نفیس عرضه داشت.

این مؤسسه، همچنین چند سال پیش‌از‌این، تعدادی از آثار خاندان میرخانی، یعنی سیدمرتضی برغانی و سیدحسین و سیدحسن و سیدمحمدعلی میرخانی (فرزند سیدحسن)، را در نمایشگاهی تحت عنوان «جان مشتاق» در نگارخانه «رضوان» به‌نمایش گذاشت.

کاتب وحی

کتابت قرآن به نستعلیق سابقه چندانی ندارد. یکی از کسانی که چنین‌کاری انجام داد، سیدحسین میرخانی بود. او دو بار قرآن را به نستعلیق تحریر کرد؛ اول‌بار در سال۱۳۲۳ و بار دیگر در سال۱۳۲۸. تحریر دوم پنج سال کار برد. کاتب که کار کتابت قرآن را به‌دنبال یک رؤیا آغاز کرده بود، در مرتبه دوم، قلم را اندکی درشت‌تر گرفت و فاصله سطور را هم قدری بیشتر کرد؛ زیرا می‌خواست خط را مشکول کند. نتیجه این کار را در آن چاپ «مؤسسه آفرینش‌های هنری» می‌شود دید.

برادر کوچک‌

نمی‌شود از سیدحسین میرخانی گفت و از برادر کوچک‌تر او کلامی به میان نیاورد. سیدحسن میرخانی که پنج‌شش‌سالی از برادرش کوچک‌تر بود، در خوش‌نویسی از او هیچ کم نداشت. او در کنار برادر، در کار آموزش خوش‌نویسی به‌جان کوشید و آثاری چند نیز از خود به‌یادگار گذاشت. سیدحسن استاد کسانی همچون علی‌اکبر اسماعیلی‌قوچانی، استاد انجمن مشهد، بوده است. او که «سراج‌الکُتاب» لقب داشت و خود شعر نیز می‌سرود، همچنین، چندین اثر برجسته از میراث ادب فارسی را کتابت کرده که «مثنوی معنوی» از آن جمله است.